ورمیكولیت، نام عمومی گروهی از آلومینوسیلیكات های آبدار آهن و منیزیم است و یا بخشی از گروه كانی های فیلوسیلیكاته (سیلیكات های صفحه ای) كه در ظاهر شبیه به میكا می باشد که از دگرسانی و یا هوازدگی كانی های بیوتیت و فلوگوپیت ایجاد می شود. نام کانى ورميکوليت از واژه لاتين (کرم يا کرم _ حشره)، و Vermicular به معناى کرم مانند گرفته شده است زيرا در اثر ضربه گرمايى (دماى بيش از °870c) حجم آن تا 30-20 برابر حجم اوليه افزايش يافته (منبسط شده) و رشته هاى کرم مانندى به وجود مى آورد. ورميکوليت براي نخستين بار در سال 1824 در ايالات متحده امريكا معرفي شد ولي تا مدت ها به كاربردن اين نام به عنوان يك كاني مستقل، با شك صورت مي پذيرفت و كاربرد صنعتي اين كاني از حدود يك صده بعد (1925) آغاز شد. امروزه ورمیکولیت در سطح وسیعی در جهان به کار می رود.
فرمول عمومى ورميکوليت به شرح زیر است:
(Na 0.21 ,K 0.39 ,Mg 0.19 ,Ca 0.13 ,6H 2 O)(Mg 5 ,Fe +2 0.2 ,Fe +3 0.8 ) [Si 5.5 ,Al 2.5 ,O 20 ] (OH) 4
ورمیکولیت دارای آب فشرده در میان لایه های سیلیکاته است، در نتیجه هنگامی که حرارت داده می شود، آب خارج شده و کانی منبسط می گردد. از مشخصات دیگر آن می توان به جذب رطوبت، ایجاد تخلخل و باقی ماندن در جریان سیال آزاد، مقاومت گرمایی بالا، از نظر شیمیایی خنثی، ضد پوسیدگی، بی بو، مقاوم در برابر آتش و … را نام برد.

اما کاربرد های آن در صنایع مختلف که شامل صنایعی چون كشاورزی، باغبانی و گل كاری (كودشیمیایی، علف كش و حشره كش ها و ایجاد تخلخل و جذب بیشتر خاك)، عایق کاری، نسوز، مصالح ساختمانی (سیمان و بتون های سبک)، جاذب و حامل، فیلم های انعطاف پذیر، پركننده های پلاستیكی و … است از آن یک ماده پر استفاده و در عین حال ارزشمند در صنعت ساخته است.
ورميكوليت به آساني به پوسته هاي غير قابل انعطاف، خم پذير و نازك تقسيم مي شود. تجمع ورميكوليت فاقد تورق در توليد لايه هاي گچ، كاهش خاكستر كه در حباب هاي ديگ بخار با سوخت ذغال سنگ وجود دارد، يك جزء (ذره) موجود در گلهاي حفاري كاربرد دارد.
در گرماي ناگهاني 1000-900 c° آب بين لايه اي ورميكوليت مصرف شده و باعث تورقي عمود بر صفحات ورقه هاي نازك مي شود كه منتهي به انبساط 12-8 و کاهش چگالي از 960-640 تا 192-56 Kg/m3 شده است كه وابسته به اندازه دانه و روش انبساط است. ورميكوليت تورق عموماً به رنگ طلايي يا برنزي با جلاي فلزي هستند. ورميكوليت حرارتي متورق شبيه به پرليت است.
اين ماده در مكان هاي گوناگوني در جهان يافت مي‌شود اما امروزه بيشتر در آفريقاي جنوبي، چين، برزيل، زيمبابوه و آمريكا وجود دارد. در ايران منابع معدني قابل توجهي از ورميكيوليت كشف نشده است و يا اينكه به دليل حجم بالاي باطله كه روي اين معادن را پوشانده است استخراج آن ها در شرايط فعلي مقرون به صرفه نيست. اين ماده نيز به دليل برخورداري از آب تركيبي در اثر گرم شدن با پديده‌اي به نام پوسته شدن (Exfoliation) منبسط مي شود و مي‌تواند ماده‌اي سبك در توليد بتن سبك و فوق‌سبك ايجاد نمايد.
ورميکوليت در اندازه هاى ريز (به عنوان يکى از تشکيل دهنده هاى رسى خاک)، تا ورقه هاى ورميکوليت به صورت پولک هاى بزرگ در ابعاد چند سانتى مترى و در حالت منبسط آن به صورت دانه آکاردئونى يافت مى شود. رنگ اين کانى از سياه ، قهوه اى روشن تا تيره، در نمونه هاى خام تا طلايى، قهوه اى و برنزى در نمونه هاى منبسط و سختى آن بين 1.5 تا 2 (در مقياس موس) تغيير مى کند. ورميکوليت مانند کانى تالک حاوى لايه هايى از آب در ميان لايه هاى سيليکاته است. همچنين لمس اين کانى صابونى بوده و از اين نظر با تالک قابل مقايسه است. درصد آب آزاد آن حداکثر 0.5 درصد بوده و اسيديته (PH) دوغاب آن 7-5.9 است. همچنين وزن مخصوص ورميکوليت در نمونه هاى خام و منبسط، به ترتيب 960-460 ، 192-56 کيلوگرم بر متر مکعب است. اين کانى غير قابل احتراق مى باشد. نقطه ذوب کانى 1315 درجه سانتى گراد و ظرفيت گرمايى ويژه آن 840 ژول بر کيلوگرم درجه سانتى گراد است. رسانايى گرمايى اين کانى نيز 0.41-0.27 در سيستم انگليسي برآورد شده است.
ورميکوليت به صورت خام، کمتر استفاده مى شود و بيشتر کاربردهاى آن به صورت منبسط است. در اثر انبساط، حجم کانى به 20 تا 30 برابر حجم اوليه رسيده و جرم حجمى به ميزان قابل ملاحظه اى کاهش مى يابد. ميزان رسانايى گرمايى نيز پس از انبساط، بسيار کاهش می يابد.

ورمیکولیت با دارا بودن خواص ویژه و همچنین دوستدار محیط بودن کم کم جای خود را در صنایع داخلی باز می کند.