يکي از کانيهايي است که جزو عناصر سنگهاي آذرين مي باشد. ترکيب اين سنگ در حقيقت عبارت از يک سيليکات آبدار آلومينيوم همراه با يکي از فلزات قليايي يعني پتاسيم يا سديم است که با مقاديري منيزيم و آهن و گاهي کلسيم همراه است . ميکا داراي اقسام زيادي است و معروفترين آنها عبارتند از ميکاي سفيد يا موسکويت ، ميکاي سياه يا بيوتيت ، ميکاي سبز يا کلوريت ، ميکاي قهوه اي يا فلوگوپيت و ميکاي خاکستري يا مارگاريت .
یکی از سنگ های تزئینی که در تولید پوشش سلولزی الیافی جایگاه ویژه ای دارد میکا می باشد .
همانطور که اشاره شد میکا انواع گوناگونی دارد.
انواع میکا
اعضای گروه میکا ازروی رخ قاعده ای کامل خود به آسانی قابل تشخیص هستند. ترکیب شیمیایی هر یک از نمونه ها می تواند بسیار پیچیده باشد ، اما فرمول کلی W(x,y)2-3Z_4 O_1 0(OH,F)2 را میتوان برای تمام اعضای گروه نوشت . در این فرمول wمعمولاً پتاسیم است (درپاراگونیت Na(، yوx نشان دهنده ALوFe+3 ،Fe+2 ،Mg ،Li ،Z نشان دهنده Al,Siونسبت Siبه Alعمدتاً حدود 3به 1است .انواع مختلف میکا معمولاً گروههای ایزومرف (همشکل )تیپیکی را نشان می دهند ،اما روابط فازی این گروهها تا به حال به طور کامل تعیین نشده است .
گروه میکا
کانی ها ی خانواده میکا از سیلیکاتها صفحه ای هستند که شامل موسکویت ، بیوتیت ،فلوگوپیت ،لپیدولیت و ناترولیت می گردند.موسکویت مهم ترین و فراوان ترین کانی صفحه ای این گروه به شمارمی رود .بلورهای این گروه تخت بوده وسیستم تبلور منوکلینیک دارند ولی معمولاً ارتورومبیک یا هگزاگونال به نظر میرسند .کانی ها دارای رخ مشخص می باشند وچنانچه با نوک پهن وسیله ای ضربه ای به روی صفحه رخ تمام ،کانیهای گروه میکا وارد گردد یک شکل شش شعاعی به وجود می آید .همه آنها حاوی بنیان هیدرو کسیل واکثر آنها محتوی عناصری چون آهن ،منیزیم ،لیتیم و فلورین هستند وعلاوه بر آن تعدادی کانی های دیگر را نیز شامل می شوند اکسید شدن ، رشد درهم و مواد محصور در بین لایه ها ممکن است میکای الوان ،لکه دار و یا ابر مانند را به وجود می آورد.
میکا را بر اساس اندازه به دو دسته اصلی میکای ورقه ای و میکای خرد شده تقسیم می نمایند. میکای ورقه ای مناسب جهت استفاده درکارهای الکتریکی است و به عنوان ورقه عایق در ابزار الکتریکی و شمع هواپیما و در ساختمان اطو و … به کارمیبرند.
میکا در ایران :
در خراسان ،همدان ،آذربایجان غربی ودر نقاطی که فعالیت محلول های هیدروترال وجود داشته باشد،دیده می شود .
انواع میکا
در بیشتر موارد دو عضو از گروه به موازات یکدیگر متبلور می شوند . در این رابطه بیوتبت با مسکویت متبلور می شود . مسکویت ولپیدولیت وبه همین ترتیب الی آخر . در لیستی که به دنبال می اید ،فرمولها به طور ایده ال ساده شده اند تا بتوانند با ساختار تعیین شده در مطالعات اشعه ایکس جور در بیایند .
شمای ساختاری میکاها
واحدهای اصلی ،یعنی چها روجهی هر کدام از سه راس به چهار وجهی ها ی مجاور متصل بوده و تشکیل یک صفحه را می دهند . بنابراین هر چهار وجهی دارای 3اکسیژن متصل ویک اکسیژن آزاد است.بدین ترتیب ترکیب و ظرفیت را می توان به صورت0))نمایش داد. دو صفحه از این چهار وجهی ها طوری به یکدیگر متصل می شوند که نوک چهار وجهی ها به طرف داخل قرار داشته باشند . نوک برجسته این چهار وجهی ها در مسکویت به وسیله AL و در فلوگوپیت و بیوتیت به وسیله Fe و Mg به یکدیگر وصل می شود .
گروههای هیدروکسیل در ساختار جای گرفته وبه AlوMgویا فقط Fe متصل می شوند . بدین ترتیب که یک جفت صفحه محکم به وجود می اید که قاعده چهار وجهی ها در دو طرف بیرونی صفحات می باشد . ساختمان میکا یک توا لی از این گونه جفت صفحات است که بین هر جفت صفحه پتاسیم قرار می گیرد .
سنگهای محتوی میکا
-میکای رایج سنگهای اذرین بیوتیت است .
– مسکویت در بعضی از گرانیتها وجود دارد .
– لیپیدولیت در محدوده ای از گرانیتها گزارش شده است ، اما توزیع تیپتیک آن در پگماتیتهای گرانیتی است .
– فلوگو پیت گاهی اوقات در سنگهای غنی از منیزیم وفقر در آهن مانند پریدوتیت ها یافت می شود ،اما در سنگ آهکهای دگرگون شده و در برخی از پگماتیتها به طور رایج تری یافت می شود .
– پاراگونیت کانی کمیاب در شست ها است .
علت فراوانی بیوتیت در سنگهای آذرین
علت رخداد رایج بیوتیت در سنگهای آذرین که در مقابل محدود بودن مسکویت به پگماتیت ها وبعضی از سنگهای آذرین قرار دارد و به وسیله تحقیقات یودر Eugster)) ((YODER ویوگسترمشخص شده است . این دو محقق دریافتند که منحنی پایداری فلوگوپیت حدود300درجه سانتیگراد بالاتر از منحنی حداقل نقطه ذوب گرانیت قرار دارد . معنای این حرف این است که بلور فلوگوپیت و(بیوتیت )می توانند به طور مستقیم در دماهای عادی تبلوراز ماگما متبلور شوند .
از طرف دیگر،منحنی پایدار مسکویت زیر منحنی حداقل نقطه ای ذوب گرانیت در فشار پایین قرار داشته واین منحنی رادرحدود700درجه سانتیگراد و1500اتمسفر فشار بخار آب قطع می کند. بنابراین حضور مسکویت در گرانیتها مبین تبلور در فشار زیاد بخار اب، یا به عبارت دیگر،عمق قابل ملاحظه می باشد.تفسیر دیگر حضور مسکویت این است که بگوییم مسکویت پس از تبلور سنگ در آن به وجود آمده است .
ترکیب شیمیایی بیوتیت
ترکیب شیمیایی بیوتیت های سنگهای آذرین به شدت متغیر است . منیزیم وآهن فرو می توانند به طور کامل جانشین یکدیگر شوند وتمام انواع این گونه بیوتیت شناخته شده است .، از بیوتیت بدون آهن (فلوگوپیت )گفته ، تاانواعی که تمام منیزیم در انها به وسیله آهن جایگزین شده است . آهن فریک می تواند نصف یا مقدار بیشتری از آلومینیم دارای کودینا سیون شش را جایگزین شود .
آلومینیوم در میکا
مقدار آلومینیوم در بیوتیت گرانیت ها و پگما تیتها در بیشترین حد خود و در بیوتیت سنگهای اولترا بازیک در کمترین حد خود است ، سیلسیم رابطه معکوس با آلومینیوم دارد .
یکی از سنگ های تزئینی که در تولید پوشش های سلولزی الیافی جایگاه ویژه ای دارد میکا می باشد
مصارف میکا :
مصارف ساختمانی : پوششهای سلولزی با نامهای مختلف و پوششهای مختلف خارجی و استفاده بعنوان عایق
مصارف تزئینی : شمع سازی ، گل سازی ، مجسمه سازی
مصارف آرایشی : لوازم آرایشی مانند : ماتیک ، انواع سایه ها ، پودرهای آرایشی و غیره
مصارف صنعتی : پودر جوش ، گِل حفاری ( معمولاً در صنعت استخراج و چاه های شرکت نفت) ، رنگ و عایق دما ، عایق الکتریسیته ، لاستیک ، کامپیوتر ، صنایع هوا – فضا ، کاغذ سازی و غیره
مصارف بهداشتی : استفاده در خمیردندان ، انواع پودر بهداشتی و غیره