موسکویت

موسکویت(Muscovite) با فرمول شیمیایی KAl2[(OHF)2-AlSi3O10] از مجموعه کانی هاست و به صورت فلس‌های قابل انعطاف و قابل ارتجاع – از انواع آن هیدروموسکویت، فنژیت(Phengite)، ماری پوزیت(Mariposite) وفوشیست(Fuchsite) می‌باشد که میزان K,H2O,Cr2O۳ در آنها متغیر است، از کلمه Moscou گرفته شده‌است.

این ماده در اسیدها نامحلول است و از کانی های مشابه آن می توان به سایر میکاها اشاره کرد که دارای ترکیب شیمیائی پیچیده و متغیر سبز – زرد است. رنگ اثر خط موسکویت سفید است.

موسکویت برای اولین بار در چک اسلواکی کشف شد و از نظر شکل بلور پهن و کوتاه دارای منشور است. رنگ آن غالباً سفید، خاکستری، سفید نقره‌ای، متمایل به قهوه‌ای و متمایل به سبز است. از نظر شفافیت، شفاف و یا نیمه شفاف بوده و جلا آن نیز به شکل صدفی، شیشه‌ای و یا ابریشمی است. این کانی از نظر رخ عالی (سطح 001) است. سیستم تبلور آن مونوکلینیک و در رده‌بندی سیلیکات است و منشأ تشکیل آن ماگمایی، پگماتیتی و هیدروترمال است.

بیرفرنژانس موسکویت ها متوسط تا قوى ( سرى دوم و سوم ) است و مقاطع عرضى بيرفرنژانس ضعيف دارند. قابل توجه اين که تمام ميکاها در همه نقاط در فاصله تارهاى نيکل از حالت خاموشى بلور 1 يا 2 درجه دورتر، سطح دان دان شده مشخصى را نشان مى دهند.

از نظر جهت یابی نوری این ماده در مقاطع (010) حداکثر زاويه خاموشى تا اثر رخ، بين صفر تا 3 درجه است و در ديگر مقاطع خاموشى مستقيم است ورقه هاى چين خورده و خميده خاموشى موجى نشان مي دهند و علامت طولى مثبت است.

برای تشخیص موسوکویت و شناخت وجوه تمایز این کانی باید نکات زیر را در نظر داشت. تمام ميکا ها داراى سطوح دان دان شده مى باشند (ساختمان چشم پرنده اى) که اين ساختمان در ديگر سيليکات ها ورقه اى مثل تالک، پيروفيليت، ورميکوليت و کلريت نيز ديده مى شود. نداشتن رنگ و دارا بودن يک جهت رخ مشخصه است، ولى تعيين کننده نيست. به همين دليل مسکويت با فيلوسيليکات هاى بى رنگ ديگر به آسانى اشتباه مى شود. تالک، ورميکوليت، فلوگوپيت بيرنگ و کلينتونيت داراى 2Vx<30 و پيروفيليت2Vx<50  مى باشد. کلريت بيرنگ و داراى بيرفرنژانس پايين است. برجستگى ليپدوليت پايين تر از برجستگى مسکويت است. پاراگونيت از نظر نورى از مسکويت غير قابل تشخيص است. براى تشخيص سريسيت از دانه هاى ريز تالک و يا پيروفيليت ،آزمايش اشعه ايکس لازم است تالک با کانى هاى غنى از منيزيوم ديده مى شود و پيروفيليت و پاراگونيت غالباً همراه سنگ هاى دگرگونى، رسوبات يا در تجزيه کانى هاى بدون پتاسيم (فقير از پتاسيم) متداول هستند.

مسکويت در مقابل هوازدگى مقاوم است و مانند سريسيت خود حاصل تجزيه کانى هاى ديگر است. آبدار شدن يا هوازدگى آن ممکن است مسکويت را به ايليت و هيدرومسکويت تبديل کند که به وسيله بيرفرنژانس پايين تر مشخص مى شود. اين کانى ها به نوبت به مونت موريلونيت و رس هاى کائولين تجزيه مى شوند.

مسکويت بيشتر مشخصه سنگ هاى دگرگونى است تا محيط هاى آذرين، جايى که مقدار آلومينيوم به ندرت از مقدار مورد احتياج فلدسپات تجاوز مى کند. اگر چه در گرانيت ها به همراه بيوتيت و ميکروکلين ديده مى شود که ممکن است به صورت بلور درشت تحت فشار زياد مستقيماً از ماگما متبلور شود، يا اينکه در حالت جامد در اثر واکنش متاسوماتيسم يا دگرسانى مراحل آخر انجماد ماگما به صورت پولک هاى کوچک در فلدسپات ها تشکيل شود. گنايس سنگ ريز دانه حاوى کوارتز – ميکا است و مخصوص متاسوماتيسم فلورين(Fluorine) در گرانيت ها است. مسکويت با کوارتز و فلدسپات آلکالى تشکيل دهنده اصلى پگماتيت ها است و همچنين به صورت توده هاى بزرگ نزديک هسته هاى پگماتيت ها و به صورت مجموعه هاى ريز دانه در قسمت هاى خارجى در جايى که کانى هاى آلومينيوم جا به جا شده اند ديده مى شود. مسکويت ميکاى متداول در دايک هاى آپليتى است در رگه هاى هيدروترمال ظاهر مى شود. مسکويت اوليه کانى نفوذى و تحت فشار، مخصوصاً فشار مستقيم است و در سنگ هاى آتش فشانى ديده نمى شود همه انواع سنگ هاى دگرگونى شامل مسکويت هستند در زون هاى دگرگونى ناحيه اى مسکويت از اولين کانى هاست که در اندازه قابل ديد از تبلور مجدد سريست در فليت ها ظاهر مى شود در سنگ هاى حاوى کلريت، بيوتيت، گرونا، استروتيد و کيانيت (رخساره شيست سبز و آمفيبوليت) مسکويت مخصوص شيست ها و گنايس ها است اما در درجات بالاتر دگرگونى، مسکويت متلاشى شده و ميکروکلين و سيليمانيت جاى آن را مى گيرند.

متاسوماتيسم رسوبات سيليسى و سنگ هاى حاوى کوارتز – فلدسپات در درجات پايين تر منجر به تشکيل کوارتز، مسکويت شيست و در بازگشت در درجات بالاتر منجر به تشکيل سنگ هاى کوارتز فلدسپاتى مى گردد در دگرگونى مجاورتى رسوبات ارژيلى در درجات متوسط، سريسيت يا مسکويت تشکيل مى شود و با ازدياد دگرگونى تجزيه شده و منجر به تشکيل فلدسپات آلکالى و آندالوزيت مى گردد.

سريسيت مشخص دگرگونى قهقرائى(پس رونده) است و به وسيله تجزيه هيدروترمال(حرارتى) فلدسپات ها در سنگ هاى آذرين به فراوانى تشکيل مى شود.

فلدسپات هاى کلسيم دار قبل از فلدسپات هاى سديم دار سريسيتيزه مى شوند و فلدسپات هاى آلکالى بيشتر از دو فلدسپات نامبرده در مقابل تجزيه به سريسيت مقاوم هستند در سنگ هاى رسوبى آرژيلى، مسکويت به صورت سريسيت، به فراوانى در بين لايه هاى با ايليت، مونت موريلونيت و رس هاى کائولينيت ديده مى شود.